Xã hội 14:17, 04/04/2015 GMT+7

Vài năm trở lại đây đã có hàng vạn thủy sản giống các loại được thả ở các khu bảo vệ thủy sản, góp phần rất lớn trong việc cải tạo môi trường sinh thái và từng bước thay đổi nhận thức của người dân trong việc bảo tồn đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh.

Thực trạng đáng báo động 

Toàn tỉnh hiện có hơn 20.000 ha mặt nước tự nhiên từ các ao hồ, lưu vực sông có thể khai thác nguồn lợi thủy sản. Ngư dân đánh bắt và gắn bó với nghề khai thác thủy sản của tỉnh lên tới 6.500 người, chưa kể lực lượng lao động làm công. Những năm trước, tình trạng đánh bắt thủy sản theo kiểu hủy diệt môi sinh diễn ra khá phổ biến. Bất chấp những quy định của ngành chức năng, việc đánh bắt bằng xung điện, thuốc nổ, giã cào, đều là sinh kế của nhiều ngư dân.

Một bộ xung điện, chỉ cần đầu tư khoảng 1,7 triệu đồng là có thể mua một bình ắc-quy 12V và một bộ kích điện (người dân thường gọi là con sò) tại bất cứ tiệm sửa chữa điện nào, cộng với một bình nhựa và hai cần vợt tự chế. Với bộ xung điện này, khi đánh điện xuống mặt nước, không có loài thủy sản nào có thể sống sót. Kiểu bắt cá lớn, cá nhỏ bị “chết oan” này khiến thủy sản thiên nhiên đang bị tận diệt.

Mặc dù đã có quy định cấm nhưng tình trạng người dân sử dụng xung điện bắt cá vẫn thường xuyên xảy ra. Ban ngày thì hoạt động có phần lén lút, còn ban đêm thì gần như công khai. Các cánh đồng lúa, sông, rạch, lòng hồ trở thành nơi “kiếm cơm” của không ít ngư dân nghèo. Nhiều trường hợp bị chính quyền tịch thu bộ xung điện nhưmg họ vẫn sắm cái khác để tiếp tục hoạt động.

Ông Nguyễn Văn Thâu (Bảy Thâu), một trong những kiều bào Campuchia hồi hương sinh sống trên địa bàn xã Đức Hạnh, huyện Bù Gia Mập chia sẻ: Hầu hết các hộ dân sống bằng nghề cá trên khu vực hồ thủy điện Cần Đơn, thủy điện Thác Mơ đều sử dụng bình ắc-quy điện công suất lớn để chích cá, thậm chí đánh thuốc nổ... Sông sâu, nước chảy xiết, họ chẳng thể giăng lưới, đặt lờ nên, đành phải lén đánh bắt theo kiểu này và vớt được con nào hay con ấy.

Cần dựa vào dân để bảo vệ nguồn lợi thủy sản

Để góp phần ngăn chặn việc đánh bắt thủy sản mang tính hủy diệt, UBND tỉnh vừa ban hành Quyết định số 2912/QĐ-UBND phê duyệt chương trình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản hồ chứa lớn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2014-2020. Theo đó, tỉnh hỗ trợ kinh phí cho Trung tâm Thủy sản thả con giống, tạo điều kiện cho thảm thực vật, rong rêu phát triển để làm nguồn thức ăn cho tôm cá. Các khu bảo vệ thủy sản là vùng cấm khai thác, tôm cá được bảo vệ để sinh sản. Sau đó nguồn lợi được phát tán bổ sung ra các vùng đầm phá xung quanh, nơi ngư dân được phép khai thác.

Điều đáng nói là dự án được triển khai dựa vào cộng đồng, nghĩa là người dân tự thành lập và quản lý. Khi được giao quản lý diện tích mặt nước, người dân sẽ có ý thức hơn trong việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Trong đợt thả cá giống tái tạo nguồn lợi thủy sản diễn ra vào đúng ngày truyền thống nghề cá Việt Nam 1-4, ngư dân Nguyễn Văn Thâu cùng Tổ tuần tra bảo vệ nguồn lợi thủy sản xã Đức Hạnh được tín nhiệm giao trọng trách thả xuống hồ 30 ngàn con cá giống, gồm trắm, chép, rô phi và một số chủng loại cá phổ biến tại đây.

Theo số liệu thống kê của Trung tâm Thủy sản: Từ năm 2014 đến nay đã có hơn 100 ngàn thủy sản giống được thả xuống các khu vực lòng hồ có diện tích mặt nước lớn. Toàn tỉnh đã có 5 khu bảo vệ thủy sản với tổng diện tích bảo vệ nghiêm ngặt gần 4.500 ha. Chính nhờ những nỗ lực đó nên nhận thức của ngư dân từng bước được nâng cao, góp phần phát huy vai trò chủ thể trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Ông Trần Văn Phương, Giám đốc Trung tâm Thủy sản cho biết: Thời gian tới tỉnh sẽ tiếp tục thực hiện chương trình tái tạo nguồn lợi thủy sản, tạo ra sinh kế bền vững cho người nuôi cá theo tinh thần Quyết định số 2912/QĐ-UBND của UBND tỉnh, thành lập thêm các dự án dựa vào cộng đồng, nghĩa là người dân tự thành lập và quản lý diện tích mặt nước được khai thác. Cùng với đó là các biện pháp phục hồi sinh thái, nguồn lợi thủy sản, tăng cường kiểm tra, xử lý các vi phạm trong khai thác thủy sản. Đặc biệt là tình trạng đánh bắt thủy sản bằng các phương tiện hủy diệt, tận diệt.

Phó chủ tịch UBND xã Đức Hạnh Huỳnh Ngọc Trung cũng cho biết: “Hiện việc triển khai mô hình quản lý nguồn lợi thủy sản tự nhiên dựa vào cộng đồng tại Đức Hạnh bước đầu đã làm thay đổi thái độ của ngư dân và chính quyền. Người dân được nâng cao nhận thức về nhiều mặt, như hiểu rõ hơn về Luật thủy sản, bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, kỹ thuật khai thác...

Những nỗ lực trên chắc chắn sẽ góp phần hồi phục nguồn lợi thủy sản, giữ gìn tính đa dạng sinh học của tài nguyên thủy sản. Nhất là từng bước làm thay đổi nhận thức của người dân để công tác quản lý, khai thác thủy sản bền vững dựa vào cộng đồng thật sự phát huy hiệu quả.

Hưng Cát