Thứ 6, 29/03/2024 05:24:23 GMT+7
Bình Phước, 30°C/27°C - 33°C
aA

ÔN CỐ TRI TÂN 11:09, 21/01/2020 GMT+7

Lưu danh muôn thuở

Hồ Ngọc
Thứ 3, 21/01/2020 | 11:09:00 1,204 lượt xem

BPO - Lịch sử mấy ngàn năm của dân tộc ta đã chứng minh rằng, sông núi nước Nam là nơi sản sinh ra những bậc anh hùng hào kiệt. Và Nguyễn Mại là một danh nhân như thế. Sử sách nhắc đến ông như một vị quan văn võ song toàn, vị quan thanh liêm, chính trực và quan lại cùng thời ca tụng ông là “bậc thần giáng Hải Đông”, là “quý nhân Nam quốc”, còn dân gian thì tôn vinh ông là “Bao Công đất Việt”.

Nguyễn Mại sinh năm 1655, mất năm 1720. Ông quê ở làng Ninh Xá, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Năm 1691, khi ở tuổi 36, ông đỗ hoàng giáp (đứng sau trạng nguyên) và làm quan dưới triều vua Lê Hy Tông. Lúc đầu, Nguyễn Mại làm quan ở bộ Lễ, sau được thăng chức Tả thị lang của bộ này. Ông được cử đi sứ nhà Minh, rồi làm Đốc trấn Cao Bằng, sau đổi về Đốc trấn Sơn Tây cho đến cuối đời. Ông được người đương thời ca ngợi là vị quan thanh liêm, chính trực xét xử như “Bao Thanh Thiên”.

Trong sách “Đại Nam nhất thống chí” có đoạn mô tả ông là người “có sức khỏe, có mưu lược, trộm cướp phải nín hơi, xét kiện sáng suốt, danh vọng rất cao”. Còn trong sách “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” thì viết: Nguyễn Mại là người khỏe mạnh, có mưu lược lại giỏi bắn cung và cưỡi ngựa. Trong sách này còn kể lại câu chuyện dũng khí của ông như sau: Một hôm, Lễ Phiên đang bàn việc, bỗng có con voi bị xổng, từ ngoài đi vào, khiến ai cũng hoảng hốt bỏ chạy, duy chỉ có Nguyễn Mại là thần sắc không hề thay đổi, vẫn đứng tiếp tục trình bày công việc như thường.

Nguyễn Hoàn - một vị quan cùng thời, nhưng vốn là người có tính khí nóng nảy, lại ưa cạnh tranh. Nhưng mỗi khi nhắc đến Nguyễn Mại, ông lại dành những lời thành kính và mến mộ. Ông từng viết bài “Tụng từ” ngợi ca Nguyễn Mại với nội dung như sau: Văn kinh luân, võ tài lược, trong là cốt cán, ngoài là cánh vây. Chốn vương phủ sung Tri thủy Tri binh, đức vọng vòi vọi tựa Thái sơn Tung nhạc. Về địa phương là Đốc lãnh Đốc trấn, uy phong lẫm lẫm như nắng rực sương thu. Thanh danh vang vọng như chuông vàng nam lữ, tài nghệ sắc nét như thuyền thả Động Đình. Phép tắc nơi ba quân rành trong lòng bàn tay, lưu truyền tựa trí thần Tử Phòng tính toán. Cơ mưu chốn bát trận đầy sẵn trong bụng, tựa như tướng Gia Cát định quốc an dân... Tài đủ tiến lui, phong độ vững vàng, triều đình trông cậy.

Với phẩm cách thanh cao, chính trực, không sợ cường quyền, Nguyễn Mại đã không ngần ngại chỉ trích lối sống xa hoa của chúa Trịnh. Cũng vì thế mà chúa Trịnh dù có phần phật ý nhưng vẫn kính nể và trọng dụng ông. Chúa Trịnh cũng là người giao cho ông trọng trách giữ thủy quân, sau làm Đốc trấn Cao Bằng rồi chuyển về trấn thủ Sơn Tây. Tháng giêng năm 1715, Nguyễn Mại đang giữ chức Phó Đô ngự sử, được thăng chức vượt cấp, lên làm Trấn thủ đất Sơn Tây.

Sách “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” chép sự kiện này như sau: Bấy giờ, Trấn thủ Sơn Tây là Đặng Đình Sở thi hành chính trị lỏng lẻo, khiến giặc cướp nổi lên khắp nơi, dân tình rất khốn khổ. Do tội này, Đặng Đình Sở đã bị giáng chức và triều đình liền bổ dụng quan Phó đô ngự sử là Nguyễn Mại, đang ở chức thấp, lên nắm quyền Trấn thủ Sơn Tây. Nguyễn Mại đến sở trị, thi hành chính lệnh nghiêm chỉnh và rõ ràng, triều đình nhân đó chính thức bổ dụng Nguyễn Mại chức Trấn thủ.

Cũng sách nêu trên cho biết, ngay sau khi Nguyễn Mại đến nơi nhận việc - trấn Sơn Tây, ông đã công bố với thiên hạ rằng: Nếu hiệu lệnh nào đã ban bố đều bắt phải thi hành, điều gì có lệnh cấm là bắt cấm hẳn. Vì thế, bọn trộm cướp đều lẩn trốn, không dám hành động. Như vậy, Nguyễn Mại còn là người có tài về quản trị hành chính.

Nổi tiếng là vị quan thanh liêm, cương trực, trong cuộc đời làm quan đã lập nhiều công trạng hiển hách, nhưng cuối đời ông lại chịu nhiều oan khiên và chết trong bí ẩn. Có tài liệu nói là vì mạo phạm can gián chúa Trịnh mà ông bị ám sát khi còn đương chức. Nhiều năm sau khi Nguyễn Mại qua đời, đất nước rối ren, xã hội tao loạn, 2 hậu duệ của ông cầm quân khởi nghĩa chống lại triều đình.

Lời bàn:

Theo nội dung của giai thoại trong bài, cùng với tài năng và khí phách của mình, Nguyễn Mại thực sự là người văn võ song toàn. Bởi trong mọi thử thách, chẳng có thử thách nào cam go bằng cái chết. Và khi phải đối diện với cái chết, cao thượng và thấp hèn, trí dũng và bạc nhược... mới thể hiện rõ ràng. Trịnh Căn thấy được tư thế cũng như phẩm chất khác thường trong con người của Hoàng giáp Nguyễn Mại ở Lễ Phiên, tức là đã thấy được tất cả gì đáng giá nhất của con người Nguyễn Mại.

Sống cuộc đời thanh liêm, trong sạch, được dân chúng tin yêu nhưng Nguyễn Mại cũng không tránh khỏi tai ương bất hạnh của cuộc đời. Theo một số tài liệu còn lưu truyền đến ngày nay thì Nguyễn Mại chết do bị chúa Trịnh Cương sai người sát hại. Lý do là ở việc ông không ngại ngần can gián chúa Trịnh làm những điều sai trái, ngược đạo quân vương với vua Lê. Và dẫu sự đời đổi trắng thay đen như thế nào thì người dân xứ Đoài nói riêng và đất Việt nói chung vẫn không quên một tấm lòng trong sạch, một tài năng đức độ, một vị quan thanh liêm sáng suốt, một vị Bao Công của nước Việt và tên tuổi cùng sự nghiệp của ông được lưu danh ngàn đời. 

  • Từ khóa
110283

Ý kiến ()

0 / 500 ký tự
Đang tải dữ liệu