Thứ 6, 29/03/2024 12:05:23 GMT+7
Bình Phước, 30°C/27°C - 33°C
aA

ÔN CỐ TRI TÂN 08:29, 09/10/2018 GMT+7

Nữ trạng nguyên

Thứ 3, 09/10/2018 | 08:29:00 998 lượt xem
BP - Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, trong lịch sử khoa cử ở Việt Nam dưới thời phong kiến có một phụ nữ đầu tiên và cũng là duy nhất thi đậu trạng nguyên. Đó là bà Nguyễn Thị Duệ, sinh ngày 14-3-1574, trong một gia đình nhà nho nghèo, có truyền thống hiếu học ở làng Kiệt Đặc, nay là phường Văn An, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. thuở nhỏ, bà có tên là Nguyễn Thị Ngọc Toàn. Tương truyền khi lên 4 tuổi bà đã biết viết chữ, đọc văn thơ, nức tiếng gần xa.

Cho đến ngày nay, trong dân gian vẫn còn lưu truyền câu chuyện rằng, thuở nhỏ, khi bị một cậu ấm trong vùng đến chọc ghẹo, bà đã làm 2 câu thơ như sau: Xá chi vàng đá hỗn hào; Thoảng đem cánh phượng bay cao thạch thành. Năm 10 tuổi, Nguyễn Thị Duệ đã nổi tiếng vừa đẹp người lại đẹp nết, nhiều gia đình quyền quý đến xin cưới hỏi nhưng gia đình bà đều không ưng thuận.

Minh họa: S.H

Theo sách “Đại Nam nhất thống chí” thì “bà thông minh hơn người, học rộng hay chữ, hơn 10 tuổi giả trai, theo thầy học tập. Vào cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII, cuộc chiến Trịnh - Mạc nổ ra. Năm 1592, Trịnh Tùng đưa quân tiến đánh vùng Hạ Hồng, Nam Sách, Kinh Môn, gần với quê hương của Nguyễn Thị Duệ. Trận này Mạc Mậu Hợp thất thế và bị bắt, vùng đất Hải Dương bị chiến tranh tàn phá, nhiều người chết. Để tìm đường sống, nhiều người dân trong vùng theo chân nhà Mạc chạy lên Cao Bằng, gia đình Nguyễn Thị Duệ cũng trong số đó.

Tại Cao Bằng, bà tìm học người thầy họ Cao. Khi nhà Mạc mở khoa thi năm 1594, dù có phần sa sút so với trước kia nhưng vẫn có nhiều sĩ tử các nơi đăng ký tham gia. Nguyễn Thị Duệ cùng người thầy của mình cũng đăng ký. Nguyễn Thị Duệ năm ấy 20 tuổi, cải trang nam nhi mang tên Nguyễn Du, vượt vào trường thi. Kết quả bất ngờ là bà đã đứng đầu cuộc thi này, còn thầy của bà đứng thứ hai. Sau cuộc thi, người thầy cảm động nói với bà rằng: “Màu xanh từ màu lam mà ra, ấy vậy mà lại đẹp hơn màu lam”.

Đến buổi yến tiệc dành cho các sĩ tử, nhiều ánh mắt đổ về người đỗ đầu với sự ngưỡng mộ. Vua Mạc Kính Cung thấy chàng trai đỗ đầu này dáng người mảnh mai, nét mặt thanh tú, bèn tìm cách dò hỏi mà biết rõ mọi chuyện của Nguyễn Thị Duệ. Thế nhưng khi biết thân thế thật sự của bà, vua Mạc không trách cứ mà còn khen ngợi. Sau đó, Nguyễn Thị Duệ được mời vào cung làm thầy dạy cho các phi tần của vua, ban hiệu là “Lễ nghi cố vấn”, rồi sau đó được tuyển làm Tinh phi. Vì thế người đời quen gọi bà là “Bà chúa Sao”.

Năm 1625, quân Trịnh tiến đánh Cao Bằng diệt nhà Mạc, Nguyễn Thị Duệ phải chạy vào ẩn náu tại một ngôi chùa nhưng bị quân Trịnh đuổi theo bắt được. Khi bị bắt, nữ trạng nguyên vẫn rất trấn định. Bà dùng gươm kề cổ, uy hiếp quân lính phải giải bà đến trước chúa Trịnh. Khi đó, tướng của chúa Trịnh là Nguyễn Quý Nhạ vốn cùng quê với bà, từ lâu đã nghe danh tiếng của bà, bèn thảo một tờ biểu cho chúa Trịnh xem xét. Chúa Trịnh Tráng sau khi tìm hiểu, biết bà là người có học thức bèn giao bà giảng dạy cho các phi tần ở phủ chúa, cung vua. Sau này, bà được phong là Nghi ái quan.

Với học vấn uyên thâm, Nguyễn Thị Duệ ở trong cung dạy lễ nghĩa, văn thơ. Tại phủ chúa mỗi khi được hỏi han, bà đều viện dẫn kinh sử cùng các tích cổ nhằm khéo khuyên chúa nghe theo lời răn dạy của các bậc thánh hiền, lấy dân làm gốc. Thời làm quan, Nguyễn Thị Duệ rất coi trọng việc học và bồi dưỡng nhân tài. Bà còn xin triều đình cấp nhiều mẫu ruộng cho canh tác lấy huê lợi, giúp đỡ học trò nghèo biết chăm chỉ. Bà còn dùng bổng lộc vua ban để giúp những người bất hạnh.

Thời gian làm quan trong cung, Nguyễn Thị Duệ có được mối giao hảo thâm tình với hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc (vợ vua Lê Thần Tông). Hai bà hằng ngày cùng lễ chùa, vãn cảnh. Nhờ các cuộc đàm đạo với sư sãi cũng như giao tiếp bên ngoài mà bà biết thêm tình hình đất nước cũng như sự cơ cực lầm than của người dân, để khi cần có thể lên tiếng giúp triều đình có được các chính sách hợp lòng dân.

Lời bàn:

Thời phong kiến, với quan niệm Nho giáo thì “tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” được xem là việc của đàn ông. Vì thế cảnh đèn sách đi thi của các sĩ tử thì tuyệt chỉ có nam giới, không hề có bóng nữ nhi nào. Chính vì vậy nếu có bậc nữ nhi nào thông tỏ Tứ thư, Ngũ kinh, có chí dùi mài kinh sử thì chỉ có nước đóng giả nam mới có cơ hội lọt vào trường thi. Và lịch sử khoa bảng ở nước ta cũng từng có một bậc nhi nữ phải cải trang thành nam để thi tài, kết quả đã vượt qua tất cả sĩ tử khác, trở thành trạng nguyên khoa thi. Đó là Nguyễn Thị Duệ, nữ trạng nguyên đầu tiên và cũng là duy nhất của nước ta thời phong kiến.

Theo nội dung của giai thoại, bà Nguyễn Thị Duệ là một trường hợp hiếm có trong xã hội Nho giáo ở nước ta ngày xưa, nơi mà nữ nhi không có quyền tham gia việc triều chính xã hội. Qua cuộc đời bà, ta thấy được phần nào đức hạnh cao quý, ý chí vươn lên cùng năng lực tài ba xuất chúng của giới cài trâm. Và ở bà không chỉ là sự thông minh mà còn là ý chí, nghị lực vô cùng lớn lao để vượt qua những gian nan, thử thách. Bà chính là tấm gương sáng cho  con cháu đời đời noi theo.

N.D

  • Từ khóa
110101

Ý kiến ()

0 / 500 ký tự
Đang tải dữ liệu