ÔN CỐ TRI TÂN 10:01, 11/06/2017 GMT+7

BP - Nguyễn Chích người thôn Mạc, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, sinh năm 1382, mất năm 1448, thọ 66 tuổi. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo khổ, vì vậy thuở ấu thơ đã phải đi ở đợ chăn trâu ở vùng Hoàng Sơn và Nghiêu Sơn. Khi quân Minh xâm lược nước ta, cuộc kháng chiến do nhà Hồ lãnh đạo bị thất bại, Nguyễn Chích đã phát động và lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa khá lớn ở ngay vùng Hoàng Sơn và Nghiêu Sơn. Ông đã lập nên một khu căn cứ rất lợi hại tại vùng này, sử gọi là khu căn cứ Hoàng - Nghiêu. Ở đấy, lực lượng của Nguyễn Chích đã có lúc lên tới trên 1.000 người và ông từng cho quân đi đánh phá khắp các vùng Đông Sơn, Nông Cống, Ngọc Sơn... khiến quân Minh phải nhiều phen chống đỡ rất vất vả.

Minh họa:S.H

Khi Lê Lợi xướng nghĩa ở Lam  Sơn, Nguyễn Chích rất hồ hởi. Nghĩa quân Lê Lợi và nghĩa quân Nguyễn Chích đã nhanh chóng phối hợp với nhau để cùng chống kẻ thù chung. Cuối năm 1420, khi Lê Lợi đóng quân tại Mường Nanh, Nguyễn Chích đã đem toàn bộ lực lượng của mình về với Lê Lợi và tự nguyện đặt dưới quyền chỉ huy chung của Lê Lợi. Ông được Lê Lợi phong làm Thiết Đột Hữu vệ, Đồng Tổng đốc Chư quân và trực tiếp chỉ huy một đạo quân quan trọng của Lam Sơn. Chẳng bao lâu, ông được thăng chức Nhập nội Thiếu úy, là một trong những chức võ quan cao cấp nhất lúc bấy giờ. Sự hội nhập của lực lượng Nguyễn Chích với lực lượng của Lê Lợi là bước tiến quan trọng của phong trào Lam Sơn nói riêng và của sự nghiệp chống quân Minh đô hộ nói chung.

Đối với Bộ chỉ huy Lam Sơn, có Nguyễn Chích không chỉ đơn giản là thêm một người giàu nghĩa khí, mà thực là thêm một dũng tướng dày dạn kinh nghiệm trận mạc, thêm một bộ óc chiến lược tài ba. Chính Nguyễn Chích là người đã có công tạo ra bước ngoặt lịch sử cho phong trào Lam Sơn vào cuối năm 1424. Tháng 10-1424, Bộ chỉ huy Lam Sơn đã có một hội nghị quân sự rất quan trọng. Hội nghị đã quyết định chấm dứt thời kỳ hòa hoãn với quân Minh và chủ động tấn công để từng bước làm thay đổi tương quan thế và lực của đôi bên. Tại hội nghị này, Nguyễn Chích đã trình bày một ý kiến rất xuất sắc, được Bộ chỉ huy Lam Sơn nhiệt liệt tán thành. Sử gọi đó là “Chiến lược Nguyễn Chích”. 

Nội dung ý kiến của Nguyễn Chích là: Lam Sơn phải nhanh chóng mở rộng địa bàn hoạt động, phải chiếm cho kỳ được một vùng đồng bằng rộng lớn mới có thể huy động được sức người và sức của cho cuộc chiến đấu lâu dài. Vùng đồng bằng rộng lớn mà Nguyễn Chích đề nghị chính là Nghệ An. Về mặt lý luận, Nguyễn Chích cho rằng, Nghệ An là nơi xa, lực lượng của quân Minh vừa ít lại vừa yếu, khả năng chiến thắng của nghĩa quân Lam Sơn rất rõ ràng. Nghệ An tiếp giáp Thanh Hóa, rất tiện lợi cho cuộc tấn công của Lam Sơn. Về mặt thực tiễn, Nguyễn Chích cũng nói rõ, ông từng có dịp qua lại vùng này, nắm vững đường đi lối lại, do đó có thể làm người dẫn đường và làm tướng tiên phong cho Lam Sơn. Trên cơ sở ý kiến của Nguyễn Chích, cuối năm 1424, cuộc tấn công bất ngờ của Lam Sơn vào Nghệ An bắt đầu.

Trong một thời gian rất ngắn, Lam Sơn đã liên tiếp giành được nhiều thắng lợi vang dội. Đầu năm 1425, quân Lam Sơn tấn công vào Tân Bình và Thuận Hóa. Từ đây, Lam Sơn thực sự là chủ nhân của một vùng đất giải phóng rộng lớn và liên hoàn từ Thanh Hóa trở vào Nam. Tương quan thế và lực giữa Lam Sơn với quân Minh đã thay đổi một cách nhanh chóng. Từ tháng 10-1424 trở đi, Nguyễn Chích luôn được hầu cận bên cạnh Lê Lợi và đóng góp cho Lê Lợi cũng như Bộ chỉ huy Lam Sơn nhiều ý kiến xuất sắc.

Khi Lê Lợi lên ngôi, Nguyễn Chích được phong tước Đình Thượng Hầu. Suốt thời Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông và những năm đầu đời Lê Nhân Tông, Nguyễn Chích là tướng cầm quân trấn giữ vùng phía Nam của đất nước ta. Tháng 12-1448, Nguyễn Chích qua đời vì bệnh, khi đang giữ chức Nhập nội Đô đốc.

Lời bàn:

Nguyễn Chích là lãnh tụ tự mình khởi nghĩa đánh quân Minh, trước khi về đầu quân cho Lê Lợi. Sau đó, chính ông là người đã đưa ra ý kiến đánh vào Nghệ An và kế sách này được xem là công lớn trong sự thành công của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Ông là vị tướng bách chiến bách thắng, là đệ nhất đại tướng và tài giỏi hơn cả các dũng tướng tài ba lỗi lạc, thân tín của vua khi đó là Đinh Liệt, Nguyễn Xí, Lê Khôi... Vì không phải là người dự hội thề Lũng Nhai nên ông chỉ được xếp là công thần thứ 8.

Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn không những chấm dứt hơn 20 năm đô hộ tàn bạo của giặc Minh đối với dân tộc Việt mà còn mở ra một thời kỳ phát triển huy hoàng về kinh tế, văn hóa và quân sự dưới triều đại Lê sơ. Đó là chiến thắng của truyền thống yêu nước, tinh thần quyết chiến của nhân dân ta, cùng với sự lãnh đạo tài tình, mưu lược của bộ chỉ huy cuộc khởi nghĩa, trong đó tiêu biểu là Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Nguyễn Chích... đã có những kế sách đúng đắn để đưa cuộc khởi nghĩa đến thắng lợi, đã biết kết hợp sức mạnh quân sự và ngoại giao để chiến thắng kẻ thù. Cho đến ngày nay, nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vẫn còn nguyên giá trị và là bài học vô cùng quý giá cho hậu thế trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.                            

N.D