ÔN CỐ TRI TÂN 12:15, 30/09/2016 GMT+7

BP - Lịch sử ghi nhận thời vua Trần Thái Tông ở ngôi được 33 năm, rồi tới vua con Trần Thánh Tông cũng 20 năm trị vì, nhưng hiện tượng tham ô, nhũng lạm của cải chưa thấy hiện diện. Quãng thời gian này, việc lo xác lập, củng cố ngai vàng nên từ vua đến quan tất thảy đều tận tâm, tận lực vì nước, vì dân. Lại thêm việc cần phải cố kết sức mạnh dòng họ, dân tộc để chống xâm lược Mông Cổ trở thành nhiệm vụ hàng đầu.

 Thế nhưng từ thời vua Trần Nhân Tông, hiện tượng đục tiền, khoét của đã có chép trong sử xưa. Cụ thể là trong sách “Đại Việt sử ký toàn thư” có chép việc vào năm 1292, Phí Mạnh làm An phủ Diễn Châu giữ chức chưa được bao lâu thì có tiếng đồn là tham ô, vua triệu về, đánh trượng. Và không chỉ có quan lại tham ô, nhũng lạm của cải, mà trong giới hoàng thân quốc thích, việc đó cũng xảy ra. Đó là vụ của bà Trần Thị Thái Bình, vốn là cung tần của Thượng hoàng Trần Anh Tông. Bà này có tính tham lam, đã dùng vị thế của mình có được để chiếm đoạt ruộng đất dân lành, sau bị khởi kiện phải trả lại cho dân vào đầu thế kỷ XIV.

Rồi tiếp đó là chuyện An phủ sứ Hồ Tông Thốc lấy của dân, sau bị phát giác. Vua Trần Nghệ Tông lấy làm lạ hỏi ông. Ông lạy tâu: Một con chịu ơn vua, cả nhà ăn lộc trời. Vua Nghệ Tông vốn tính không cương quyết, khi nghe viên quan tham nhũng họ Hồ trả lời vậy thì lại không trách phạt, răn dạy gì mà ngược lại còn tha cho cái tội tham ô, phong cho chức Hàn lâm học sĩ phụng và kiêm coi Thẩm hình viện. Nhưng trên đây chỉ là một số vụ tham nhũng nhỏ lẻ, mà trong thời gian tồn tại 175 năm của dòng họ Trần, sử còn ghi lại có hai trường hợp mà vì tham nhũng đã gây nên hậu quả cực kỳ nghiêm trọng, làm ảnh hưởng trực tiếp tới chính sự nhà Trần.

Đó là vào năm 1328, vua Trần Minh Tông đã giết oan cha vợ là Quốc phụ thượng tể Trần Quốc Chẩn. Nguyên do cái chết oan của Quốc Chẩn là bởi vua tuổi đã cao mà hoàng hậu chưa có con, vì thế Cương Đông Văn Hiến hầu muốn lật đổ hoàng hậu để hoàng tử Vượng (vua Trần Hiến Tông) lên thay, nên mới đem của đút cho gia thần Trần Quốc Chẩn là Trần Phẫu 100 lạng vàng, rồi bảo Phẫu vu cáo Quốc Chẩn về việc mưu phản. Vua Trần Minh Tông không xét kỹ nên lệnh bắt giam cha vợ, sau đó Trần Quốc Chẩn phải chết oan.

Vụ đặc biệt nghiêm trọng thứ hai là việc tử trận của vua Trần Duệ Tông khi đánh Champa và nguyên do là từ việc tham nhũng của quan lại mà nên. Thời vua Trần Duệ Tông ngồi ngai vàng trị nước, thì ở Champa (Chiêm Thành) vua Chiêm bấy giờ là Chế Bồng Nga đang tại vị, thường đem quân lấn cướp đất đai biên giới Đại Việt. Để phòng bị việc biên giới phía Nam, vua Duệ Tông sai Hành khiển Đỗ Tử Bình đem quân trấn giữ đất Hóa Châu. Vua Chiêm Chế Bồng Nga lo bị quân ta đánh nên như lời thuật của “Đại Việt sử ký toàn thư”, y đã sai người đem 10 mâm vàng dâng lên vua. Tử Bình ỉm đi, cướp làm của mình, nói dối là Bồng Nga ngạo mạn vô lễ nên đem quân đánh. Vua giận lắm, quyết ý thân chinh.

Khi vua Trần Duệ Tông kéo quân đánh vào đất Chiêm Thành thì bị tử trận năm 1377, chết trong đám loạn quân không tìm thấy xác. Từ sự kiện ấy mà về sau, quân của Chế Bồng Nga thừa cơ nhà Trần trên bước đường suy vi đã liên tục vào nước ta đánh cướp, thậm chí tiến quân đến Thăng Long tới ba lần làm vua tôi nhà Trần phải chạy loạn. Tình hình chính trị không ổn định, triều Trần cũng dần đi vào buổi mạt vận.

Chính từ việc tham nhũng của tên quan đại diện triều đình coi giữ biên ải là Đỗ Tử Bình, vì 10 mâm vàng làm cho lóa mắt, lo vinh thân cho mình mà hại đến vận nước, đến muôn dân, góp phần dẫn tới cuộc chiến tranh Việt - Chiêm.

Lời bàn:

Trong lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam, nhà Trần là một triều đại lẫy lừng. Về võ công, đây là vương triều đã thống lĩnh quân dân Đại Việt ba lần chặn đứng vó ngựa cuồng phong của đạo binh viễn chinh Mông Cổ bách chiến, bách thắng. Về văn hiến, đây là vương triều đã nhen lên ngọn lửa khai phóng, tập thành một trào lưu tư tưởng Thiền học vừa cởi mở vừa sâu sắc, mà đỉnh cao là sự xuất hiện của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Song, đây cũng là triều đại sản sinh ra tư tưởng hưởng lợi từ chức tước, vị thế của đội ngũ quan lại. Điều đó được biểu hiện rất rõ qua sự trần tình của An phủ sứ Hồ Tông Thốc với vua Trần Nghệ Tông, rằng: Một người làm quan, cả họ được nhờ. Và tư tưởng của kẻ bề trên nghiễm nhiên được lấy của kẻ dưới còn được nhìn thấy qua lăng kính của một tôn thất nhà Trần là Trần Khánh Dư. Ông này đã có lần ngạo mạn trả lời nhà vua rằng: Tướng là chim ưng, dân lính là vịt, dùng vịt để nuôi chim ưng thì có gì là lạ.

Và chính tư tưởng này đã dự phần to lớn làm cho nghiệp chính trị của dòng họ oanh liệt một thời đi đến sự vãn hồi và sụp đổ về sau. Bắt đầu từ việc tham nhũng của tên quan đại diện triều đình coi giữ biên ải, vì 10 mâm vàng đã làm cho y lóa mắt, lo vinh thân cho mình, mà hại đến vận nước, đến muôn dân, góp phần dẫn tới cuộc chiến tranh Việt - Chiêm. Chưa hết, chính hành vi tham nhũng của Đỗ Tử Bình đã làm cho vua Trần Duệ Tông phải chết trong đám loạn quân không tìm thấy xác. Vẫn biết rằng, sự suy thoái của nhà Trần có nhiều nguyên nhân và trên nhiều mặt, trong đó tệ nạn tham nhũng tràn lan trong giới quan lại và quý tộc là một phần quan trọng gây ra bất mãn trong nhân dân. Một khi không được lòng dân thì chuyện lật thuyền là lẽ tất nhiên. Xin hậu thế đừng ai quên điều này.