NGHE - THẤY & SUY NGẪM 14:44, 29/10/2014 GMT+7

BP - Khi đã có vài năm kinh nghiệm làm việc cho một công ty xây dựng ở Sài Gòn, cách đây ba năm, cậu em họ tôi về liên kết mở công ty xây dựng tại Bình Phước. Ngày khai trương, thấy nó bá vai bá cổ một thanh niên giới thiệu đây là “ông anh”, giống như anh ruột của em vậy. Tụi em học cùng trường, làm cùng nghề và sống chết có nhau, nhưng ảnh khá hơn em vì lấy được vợ giàu. Giờ ảnh góp vốn, em góp sức, hai anh em hợp tác làm ăn ở Bình Phước. Thi thoảng gọi điện hỏi thăm, thấy nó cười hỉ hả, bảo chúng em đang trong giai đoạn thăm dò thị trường và chinh phục khách hàng nên lời lãi chưa bao nhiêu. Nhưng tiên lượng sắp tới sẽ khá hơn. Tôi mừng cho nó. Làm ăn mà có hội có phường bao giờ chả hơn lủi thủi một mình!

Tết rồi gặp lại, hỏi chuyện làm ăn nó nói vẫn OK. Mới ba năm mở công ty mà đã có thêm mấy chi nhánh, còn mở rộng sang mấy tỉnh của Campuchia. Rồi nó thở dài, việc không thiếu nhưng không còn hứng thú làm ăn như trước nữa. Vừa hỏi “ông anh” thế nào, nó trề môi bảo: Thằng chả ngồi mát ăn bát vàng chứ làm gì đâu. Tìm kiếm khách hàng là em, chạy thủ tục là em, đi đòi nợ là em. Thậm chí có công trình bị trục trặc kỹ thuật, phải sửa chữa và giải trình với cơ quan chức năng cũng em nốt. Thằng chả cứ làm việc riêng, nhàn hạ lại có thu nhập khác nhưng tiền lời ở công ty này vẫn cứ 50/50. Hỏi giờ tính sao, nó nói sẽ tìm cách đẩy “ông anh” ra khỏi công ty sớm chừng nào hay chừng đó.

Nhưng “ông anh” cũng không phải tay vừa. Anh ta kiên quyết không rút vốn, còn nói tao có điên đâu mà làm ăn đang lên lại rút vốn mậy? Thế là thằng em họ của tôi bắt đầu giở võ. Nó cố tình để thất thoát ở khâu này khâu kia. Nó bật đèn xanh để kế toán công ty hạch toán tăng chi phí. Rồi nó đưa vợ con đi du lịch nhưng lại ghi vào chi phí công tác…Nói tóm lại, nó tìm mọi cách để phá công ty. Mà xây mới khó chứ phá thì mấy hồi. Vừa rồi nó gọi điện khoe, chị thấy không, mới chỉ nửa năm mà công ty lỗ gần một tỷ. Cứ đà này, thằng chả chịu không thấu sẽ tự rút vốn thôi!

Tôi cứ nghĩ mãi về câu chuyện của cậu em họ và thấy buồn. Mà hình như trường hợp của nó không phải cá biệt. Chuyện hùn hạp làm ăn của đa số người Việt thường không bền. Lúc khó khăn thì hợp tác rất tốt, nhưng khi ăn nên làm ra, ai cũng muốn giành phần hơn về mình rồi dẫn tới rã đám. Điều này khác hẳn người Thái, người Hàn, đặc biệt là người Trung Quốc. Người ta buôn bán, làm ăn luôn đoàn kết. Mua thì cùng mua, bán cùng bán. Và không mua không bán thì tất cả đồng lòng, không như người Việt mình thường có tật “ăn mảnh”, “sống chết mặc bay”. Từ sự đồng lòng ấy mà các thương nhân Trung Quốc đã làm cho không ít thương nhân người Việt phải “đo ván” vì sự hám lợi và thiếu đoàn kết.

Nhìn rộng ra, không chỉ trong lĩnh vực kinh doanh mà hầu hết các lĩnh vực, sự hợp tác của người Việt thường rất lỏng lẻo. Cứ nhìn lại thời hoàng kim của các ban nhạc Bức tường, Năm dòng kẻ, AC&M... và bây giờ, sẽ càng thấy người Việt mình thật khó liên kết trong làm ăn.                                     

Bảo Khanh