ÔN CỐ TRI TÂN 14:00, 18/05/2016 GMT+7

BP - Thời Lê sơ, vua Lê Thánh Tông (trị vì 1460-1497) được biết đến là một ông vua cai trị sáng suốt, tạo nên đỉnh cao thịnh trị cho bản thân và triều đại. Nói đến vua, đức trị cũng giỏi, pháp trị cũng hay. Thế nên trong cuốn sách “Việt sử yếu” mới nhận xét rằng: “Bàn về nền quân chủ ở Việt Nam ta, được xưng tụng về văn trị và võ công cực thịnh không lúc nào bằng triều đại Hồng Đức (Lê Thánh Tông)”.

Để yên nghiệp nước, vua không chỉ chăm lo việc giáo hóa, nông tang, mà còn chú trọng tới luật pháp để xã hội đi vào quy củ, Quốc triều hình luật ra đời từ lý do đó. Một trong những trọng tội vua Thánh Tông muốn bài trừ ở mọi góc độ là nạn tham ô, nhũng lạm, nhất là đối với quan lại. Giai thoại dưới đây đề cập tới vấn đề xử tệ nhũng lạm, có liên quan tới chuyến vi hành của vị vua sáng.

Thời vua Lê Thánh Tông trị vì, ở Thăng Long có một tay đạo chích rất giỏi nghề. Nhưng khác với những kẻ chôm chỉa thường thấy khác, hắn hay trộm của nhà giàu, những kẻ giàu có bất chính chia cho dân nghèo. Do thoắt ẩn, thoắt hiện, ra tay nhanh như chớp nên nhiều người gọi hắn là Quận Gió.

Đúng vào dịp tết Nguyên đán, vua Lê Thánh Tông cải trang thành dân thường vi hành đón giao thừa. Biết tiếng Quận Gió, vua sai người tìm ra nơi Gió đang ở, rồi tự mình giả cách làm học trò trường Giám (Quốc Tử Giám) vào gặp. Vừa vào tới sân, chàng giám sinh vờ nói với Quận Gió rằng: Tôi ở Thanh Hóa Thừa tuyên, làm học trò trường Giám, năm hết tết đến muốn về quê mà trong tay không còn cắc bạc nào. Dám xin ông giúp cho lộ phí đi đường. Nghe chàng giám sinh than thở, Quận Gió cảm động và nói: Chẳng giấu gì nhà anh, tôi là Quận Gió, chắc anh đã biết tiếng. Anh nghèo, tôi sẽ giúp. Tiền không có sẵn, nhưng tôi sẽ lấy của mấy tay trọc phú giúp anh. Vậy, bây giờ anh định lấy của nhà ai?

Chàng giám sinh hồ hởi: Trộm của phú ông ở cửa Tây thành được không?

- Không được! Ông ấy giàu có là nhờ cày sâu, cuốc bẫm, lao động vất vả quanh năm suốt tháng - Quận Gió lắc đầu.

- Vậy trộm của chủ cửa hiệu vàng bạc ở phố cửa Đông thành có được không? - Chàng giám sinh lại tiếp và Quận Gió cũng lại lắc đầu, đáp: Ông ấy người ngay thẳng. Có của là nhờ buôn bán thật thà, tích cóp nhiều năm nay mới có được. Giờ anh đợi ở đây, tôi đến nhà lão quan coi kho bạc của nhà vua ở phố cửa Bắc chôm cho anh vài nén. Lão ấy có lắm vàng ròng, bạc nén trong nhà. Đó là những thứ không phải của hắn.

Nói xong, Quận Gió nhanh như chớp đã mất hút trong đêm đen. Chưa đầy một khắc, Quận Gió đã quay lại với hai nén bạc trên tay, vừa đi vừa mỉm cười rồi nói với chàng giám sinh rằng: Hai nén bạc này, anh có đủ tiền làm lộ phí và còn để dùng vào việc sôi kinh, nấu sử. Mong rằng sau này anh đỗ đại khoa, nhớ đừng có bòn rút xương máu, công sức của dân mà hãy làm một ông quan liêm.

Chàng giám sinh gật đầu cảm tạ nhưng sau đó không quên soi hai nén bạc dưới ánh nến và thấy đề bốn chữ: “Quốc khố chi bảo”. Trong bụng chàng giám sinh không nghi ngờ, đây là bạc trong kho của nhà nước.

Sáng mồng một tết, chàng giám sinh ấy đã ngự trên ngai vàng, dưới sân điện, các quan tung hô chúc tết. Khi ấy, vua Thánh Tông mới kể về chuyến vi hành đêm giao thừa, lại cho mọi người chuyền tay nhau hai nén bạc “Quốc khố chi bảo”. Viên quan coi kho bạc mặt cắt không còn giọt máu, bị lột bỏ hết mọi tước vị. Gia sản bị tịch thu, thân bị lưu đày vì tội nhũng lạm quốc khố nhà nước. Còn Quận Gió sau đó được vua cho vời vào cung ban hiệu là “Quân tử đạo chích” và ban thưởng rất hậu. Giai thoại vi hành trên của vua phần nhiều mang tính hoang đường nhưng việc xử nghiêm tệ tham nhũng thì sử sách còn ghi lại nhiều lắm.

Lời bàn:

Từ các tài liệu lịch sử còn lưu truyền đến ngày nay cho thấy, tên tuổi và sự nghiệp vĩ đại của vua Lê Thánh Tông gắn chặt với một giai đoạn phát triển cường thịnh của đất nước. Sau 38 năm trị vì, ông đã đưa triều Lê phát triển tới đỉnh cao về mọi mặt: Chính trị, xã hội, kinh tế, an ninh - quốc phòng, văn hóa... Đặc biệt, vua Lê Thánh Tông là người quan tâm sâu sắc tới việc bảo vệ giang sơn xã tắc, gìn giữ chủ quyền quốc gia và biển đảo. Trước những mối đe dọa bởi nguy cơ xâm lược từ phương Bắc, ông không chỉ cảnh giác đề phòng mà một số lần Lê Thánh Tông còn chủ động cho quân Bắc phạt không phải để chiếm đất, giành dân mà để răn đe, làm nhụt tham vọng của giặc, đồng thời đề cao sức mạnh của mình.

Ngoại trị là vậy, còn với nội trị, vua Lê Thánh Tông hết lòng chăm lo việc nước: Mở khoa thi, kén chọn hiền tài, khuyến khích sản xuất nông nghiệp, mở mang ngành nghề, mở rộng giao lưu buôn bán, ban hành chế độ quân điền và bản đồ biên giới quốc gia đầu tiên của nước Đại Việt được hoàn thành dưới triều Lê Thánh Tông. Cuộc đời và sự nghiệp của vua Lê Thánh Tông có rất nhiều điều vĩ đại mà ông đã làm được. Điều đã giúp vua Lê Thánh Tông thành công trong việc trị nước là chính ông đã biết kết hợp hài hòa giữa lễ trị và pháp trị. Và giai thoại trên đây là một minh chứng, đồng thời cũng là điều hậu thế phải suy ngẫm để học theo. 

N.D